Een bundel vol angstverwerking

De Nederlandse schrijver Anthonie Holslag ken je wellicht van zijn horrorbundel ‘Een bloedovergoten dageraad’. De opvolger daarvan, ‘In het kille ochtendlicht’, bevat suspense en psychologische horror. De grondslag van dit alles: een posttraumatische stressstoornis die Anthonie opliep nadat hij slachtoffer was van zinloos geweld. Hij legt uit wat er na de angst komt. ‘In het kille ochtendlicht’ is het subtiele vervolg op ‘Een bloedovergoten dageraad’. Het laatstgenoemde boek handelt over zijn ervaringen als slachtoffer van zinloos geweld. Die angstaanjagende momenten ’s avonds laat in Amsterdam, resulteerden in nachtmerries, die Anthonie vervolgens beschreef in de bundel. Horror is het. Intelligente horror, dat wel, maar ‘Een bloedovergoten dageraad’ doet nekharen overeind staan. Geen gruwel met bloedspetters, maar kippenvel van een unheimische sfeer.

In zijn nieuwe ‘In het kille ochtendlicht’ zit dat anders. Anthonie heeft het zelf over de ‘echo van de angst’. Hij schreef na de mishandeling maar liefst 84 verhalen, waarbij er twee stromen ontstonden. De eerste, de angst zelf, verscheen in zijn eerst bundel. De tweede, de ‘stroming over na de angst’, werd zijn meest recente werk. Broosheid ‘Het gaat over de broosheid van het leven’, licht Anthonie toe. ‘Over traumaverwerking. Vader- en zoonrelaties. Ik kwam erachter dat die thematiek in de verhalen steeds terugkomt.’ Anthonie hoorde twee weken voor de mishandeling dat zijn vriendin zwanger was. Door de Posttraumatische stressstoornis (PTSS) maakte hij die zwangerschap niet mee zoals hij zich dat voorgesteld had. ‘Een belangrijk punt is dus ook uitsluiting’, zegt Anthonie, ‘door zinloos geweld.’

Het verhaal ‘Vaderliefde’ bijvoorbeeld, gaat over de periode aan de start van de Tweede Wereldoorloog. Anthonie: ‘Nog voordat de grote concentratiekampen er waren. In Kamp Sachsenhausen bij Berlijn zaten veel politieke gevangenen. Nog voordat de oorlog werkelijk uitbrak. In het verhaal komt een vader erachter dat hij is verraden door zijn eigen zoon. Toch vergeeft hij hem.’ Griezelig literair in een ander verhaal is, ‘Verboden te betreden’, waarin een koppel verdwaald raakt in een bos. Langzaam verdwijnt het bos om hen heen. Dat is in een puur en klassiek horrorverhaal aanleiding tot veel onheil, maar in deze bundel zoomen we in op de chemie van het koppel. ‘Ze realiseren dat ze ook van elkaar verwijderd raken’, aldus Anthonie. ‘Maar er zijn ook griezeliger momenten in de bundel’, voegt hij toe. ‘Er is een plaatsje in Tsjechië, Karlovy Vary. Daar mochten zieke mensen van de baden van natuurlijke warmtebronnen gebruikmaken. Het was een kuuroord voor rijke mensen. Het verhaal speelt zich af aan het begin van de twintigste eeuw. De hoofdpersoon is een student van Freud. Die ontdekt iemand met psychologische klachten, maar hij ontdekt daarna ook iets verschrikkelijks. Het gaat om de uitsluiting van arm door rijk. Om Joden. Om slavernij.’ De hele bundel balanceert tussen griezelig en literair en Anthonie bewijst dat die twee componenten samen kunnen gaan. Geen autobiografie dus. Anthonie: ‘In dit meest recente werk schrijf ik op een meer afstandelijke manier. Angst stond in de voorgaande bundel echt op de voorgrond. Hier is het wel een voedingsbodem van iets, maar geef ik meer een kijkje op wat dit doet met de psyche van de mens. In het voorwoord verwijs ik kort naar de mishandeling, maar ik wil vooral de lezer meeslepen in de reis die angstverwerking heet.’

Nergens in het boek staat Anthonie echt stil bij zijn ‘eigen ik’, terwijl het uiteindelijk wel is gebaseerd op een heel persoonlijk iets: zíjn traumaverwerking. ‘Ik had het ook autobiografisch kunnen schrijven’, analyseert hij, ‘maar dat zijn feiten. En dat wilde ik juist niet. De lezer moet de angst en de verwerking daarvan voelen.’ De rode jassen komen ook weer terug. Anthonie erkent dat angst naast lastig ook nuttig kan zijn. ‘Zeker in deze tijd. In Amerika hebben ze een komende president met generaals en miljonairs om zich heen. In Europa met exits en het verval van de EU. Angst kan het bouwen van muren juist aanwakkeren, maar kan ons ook scherp maken. In mijn boek zeg ik: dit kan het gevolg van angst zijn. Sommige verhalen zijn ook actueel. Eén gaat over een soldaat die terugkomt uit Irak. Hij heeft PTSS. Wat hij ervaart, kan een spannend griezelverhaal zijn, en is tegelijkertijd realistisch. In een ander verhaal verliest een vader zijn zoon. Niet fysiek maar mentaal. Zijn zoon komt namelijk anders terug uit de oorlog.’ Al deze verhalen zijn de opbrengst van de periode na de mishandeling die Anthonie ervoer. Een letterlijk rode draad bij zijn voorgaande bundel bleek een nachtmerrie rondom twee kwaadaardige meisjes in rode jassen. ‘Ik sloot me iedere avond om 20.00 uur op in mijn studeerkamer om te schrijven. Daar kwamen ook de twee meisjes in rode jassen tot leven. Waar ze eerst in een nachtmerrie huisden, stonden ze nu op papier. Die meisjes gingen centraal staan in het verval van onschuld. Ze waren namelijk niet de onschuld, maar kwaadaardig. In ‘In het kille ochtendlicht’ komen de meisjes ook weer terug, maar iemand gaat onderzoeken wat er gebeurt is. Zodat de angst die erachter zit, losgelaten kan worden.’ De opbrengsten van beide boeken gaan naar het War Trauma Foundation. Die organisatie heeft nu een speciaal project voor vrouwen die uit IS-gevangenschap zijn gevlucht.

Frank van der Meijden

Sf-Terra