“Ik ben hier, nu! De wereld is mijn canvas en ik beschilder het met bloed!”

Deze enkele zin, hoewel abstract, symboliseert voor mij  het hele boek Cardan dat Marten Blom heeft geschreven. Er zijn meerdere zinnen en meerdere citaten, zoals:

“Ik maak geen kunst voor de eeuwigheid […] En ik maak het ook niet voor een ander. Ik maak kunst voor mezelf.”

Of:

“Wat anders is de wereld dan een illusie, ons voorgehouden door onze zintuigen […] De balustrade voelt als authentiek eikenhout, omdat wij dat zorgvuldig voor je herinnerd hebben.”

En dat “wij” slaat op scheppers die zelf gefragmenteerd zijn en vergeten zijn, en als spoken rondwaren in een soort collectieve bewustzijn waar ze ooit hebben bestaan.

Marten Blom heeft in deze zin geen makkelijk boek afgeleverd. Het is een kruising tussen fantasy en magisch realisme (als je er een sticker op wil plakken), maar eigenlijk gaat het dieper dan dat. De hoofdthema is namelijk het primordiale; het beestachtige dat we allen in ons hebben en soms gewelddadig tot uiting komt. In dit boek wordt het beschreven als een “Bron” die ergens diep in ons innerlijke bestaat en ons met elkaar verbindt. Dat maakt dit boek bijna een analogie van de menselijke psyché, waar “De Bron” voor de Id staat (wat de in de psychologie ook wel de innerlijke of duwende krachten worden genoemd; onze instinkten en impulsen.) Daarboven heb je de super-ego (ook wel de trekkende krachten genoemd); dit is de buitenwereld en de eisen die de buitenwereld aan ons stelt. Daartussenin zit de ego. En dan bedoel ik niet de “ego” zoals we deze in het volksmond vaak gebruiken (als zelfbeeld of idee van “zelf”), maar als het mechanisme tussen de binnenwereld en buitenwereld die daartussen een balans probeert te vinden.

Dit is wat Blom, in  mijn optiek aantoont. Het zoeken van dit balans, maar ook wat er gebeurd als deze balans verstoord raakt. Als we de teugels van Id loslaten. Als we besluiten dierlijk te zijn.

Dat we allen verbonden zijn met een "Bron", deed me bijna aan het collectieve bewustzijn van Jung denken; een bewustzijn dat ons drijfveren bepaalt en die we alleen, vanuit een primordiale staat, ons met elkaar verbindt. Vaak beseffen we dat niet, zoals ook sommige personages in het boek. Terwijl anderen explicieter hun innerlijke zelf zoeken.

Dit is dus, nogmaals, absoluut geen makkelijk boek. Vooral niet als een debuut.

Het verhaal begint met een schipbreuk waarbij de hoofdpersoon Cardan op een eiland strandt en daar een oude vuurtorenwachter leert kennen. Deze vuurtorenwachter heeft het dierlijke in zichzelf zodanig ontwikkeld dat deze naar buiten kan komen, hoewel de viuurtorenwachter hier tegen strijdt en niet beseft dat zijn "innerlijke broeder", zoals het in het boek wordt genoemd, langzaam bevriend raakt met  Cardan. Waardoor Cardan ook krachten in zichzelf leert ontdekken. Ook hij kan naar "de Bron" en ook hij kan het primordiale deel van zichzelf naar boven halen.

Terwijl dit allemaal gebeurd is zijn thuisland in gevaar. (Hij zit jaren op het eiland.) Er is een leger uit het Zuiden opgetrokken, die niet alleen het primordiale in zichzelf hebben weten te vinden, maar deze zelfs weten te claimen en vast te houden, waarbij ze de mensen – die zich niet bewust zijn van hun Id –  als minderwaardig ervaren. Hun doel is dan ook een totale uitroeiing van het menselijke ras, wat mijn hart als genocide wetenschapper sneller deed kloppen.

En hier komen we bijna bij een Christelijke connotatie, die in de algehele canvas die Marten ons voorlegt verweven is. Deze leger wordt namelijk het Legion genoemd. Zoals we weten is dit een legioen van demonen, in de bijbel verjaagd door Jezus, die hier ook de innerlijke wereld  (waar een poortwachter de Bron berschermt) wilt overmeesteren.

Hier zien we de schilder in Blom, die in dit boek met woorden  verft.

Onderwijl keert Cardan terug naar het vaste land en woont in een klein vissersdrop. Omdat hij verbonden is met “De Bron” en zijn innerlijke broeder, weet hij over het gevaar dat op hen afkomt en probeert de dorp bij voorbaat te beschermen en vluchtelingen op te vangen. (Er is Goddank geen gezeur over een vluchtelingencrisis in de wereld van Cardan.)

Het boek bezit dus een zeer specifieke kracht die je vaak tussen de regels door moet lezen. Één fantasy wereld schetsen (het boek komt met een prachtige kaart) is al moeilijk genoeg, maar om twee werelden te schetsen (de innerlijke wereld en de tastbare wereld) is uitzonderlijk. Vooral als het een debuut betreft en ik moet toegeven het gaat Marten goed af. Vooral de opkomst en spanningsboog van het beleg op de stad is beangstigend voelbaar. De laatste honderd pagina’s zijn dan ook heel goed gedaan. Je voelt de spanning toenemen, toenemen en toenemen, met nog een verrassende ontknoping over de poortwachter bij "de Bron" aan het einde. (Dat ook weer in de thematiek past.)

Maakt dat het debuut perfect? Nee. (Maar welke debuut is dat wel?) Het benoemen van eilanden en plekken in ieder hoofdstuk (soms dezelfde plekken achter elkaar) staat het leesplezier in de weg. Maar hier kun je jezelf overheen zetten. Mijn grootste kritiek is dat Marten zoveel personages en plekken in het boek heeft verwerkt, dat het hier en daar verwarrend en onduidelijk wordt. De echte veldslag, zo ontdek je langzaam, vindt namelijk niet in het beleg plaats, maar in het innerlijke – waar het gezien de thematiek ook thuis hoort. Maar door de hoeveelheid personages en plekken, raak je als lezer soms de draad kwijt raakt en moet terugbladeren van hoe het ook alweer zat. Dat is niet ernstig. Ik heb boeken met meerdere personages gelezen. Dit is ook makkelijk te ondervangen door een lijst te maken van alle personages en hoe ze met elkaar verbonden zijn. (Misschien voor de herdruk?)

Naast dit gebrek, is het een spannend en avontuurlijk boek. He stelt grote vragen en zoals ik schreef: het opbouwen van zo een spanningsboog is als schrijver ontzettend moeilijk. En het lukt Blom. Precies in de kaders van de thema's en motieven de hij zelf heeft bedacht. Dat hij daarin soms wat te snel gaat en op de rem dient te drukken, is iets wat iedere schrijver moet leren. Maar er zit in dit boek een belofte. Als je de psyché zo weet te ontrafelen, wat kun je als schrijver dan nog meer doen?

Anthonie Holslag

Hier is de website van de auteur.

En hier kun je het boek bestellen.